Ανέκαθεν τον γοήτευε ο Μάξιμ Γκόρκι. Χρόνια ήθελε να σκηνοθετήσει τον «Βυθό» του, ήλθε ωστόσο αντιμέτωπος με την «Βάσσα». Κλείνει έτσι μία άτυπη τριλογία που σχετίζεται με το θέμα της οικογένειας και κυρίως της μητριαρχίας. Ο λόγος για τον Ενκε Φεζολλάρι, έναν νέο ταλαντούχο σκηνοθέτη που έχει δώσει ουκ ολίγες φορές τα διαπιστευτήρια του στο θεατρικό σανίδι. Μαζί του είχαμε μία πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση για τη παράσταση αυτή -που θέτει στο επίκεντρό της την «Αγία Οικογένεια» σε σήψη- που ανεβαίνει στο θέατρο Vault στις 10 Απριλίου.

Τι σε γοήτευσε στο συγκεκριμένο έργο προκειμένου να το σκηνοθετήσεις;
Με γοήτευσε η ιδέα να ασχοληθώ με τον Μαξίμ Γκόρκι, έναν συγγραφέα για τον οποίο είχα μια κάπως λανθασμένη εικόνα. Διάβασα τα «Παιδικά Χρόνια» και με «τσάκισε» αυτό το βιβλίο, χρόνια ήθελα να σκηνοθετήσω τον «Βυθό» του. Είναι μια συγγραφική προσωπικότητα που ακονίζει με ξυράφι τα πρόσωπα και τις καταστάσεις που δημιουργεί. Οι ήρωες του είναι άνθρωποι που ανήκουν από τη μεσαία τάξη και κάτω σε αντίθεση με τους ήρωες του Τσέχωφ. Μπορεί ο Γκόρκι να είναι ο Πατέρας της Σοσιαλιστικού  ρεαλισμού σε ό,τι αφορά το έργο του και μετέπειτα να χρησιμοποιήθηκε από το καθεστώς του Στάλιν, όμως παρέδωσε έναν πλούτο και αυτό τον καθιστά σπουδαίο, διότι ο ίδιος συμμετείχε στις κοινωνικές διαδικασίες και δεν ήταν ένας παρατηρητής σ’ αυτά που συνέβαιναν στη Ρωσία. Ο Γκόρκι αντιλήφθηκε την κρίση και δημιούργησε αυτά τα ποιητικά έργα. Όντας βαθιά ανθρωπιστής κατηγόρησε τον ρωσικό καπιταλισμό και αγάπησε τον λαό όσο κανένας άλλος συγγραφέας. Ο Γκόρκι υπήρξε ένας εχθρός της πλουτοκρατίας, στα έργα του υπάρχει η πάλη της πίστης, ότι τα ανθρώπινα όντα πρέπει να παλεύουν, εντοπίζει την απανθρωπιά που κυριαρχεί και την ταξική εκμετάλλευση. Αυτή είναι η μαγεία του Γκόρκι: ότι χρησιμοποιεί το ταλέντο του για να βελτιώσει τη ζωή του ρωσικού λαού. Εν κατακλείδι, όλη αυτή η προσωπικότητα με γοήτευσε και με συναρπάζει. Η «Βάσσα» έχει στο επίκεντρο την Οικογένεια με σχέσεις διαβρωμένες, κανείς δεν ευτυχεί, όλοι ονειρεύονται πλούτη και ζωές σε ένα άλλο μέρος εκτός του σπιτιού τους, μια μάνα προσπαθεί με νύχια και δόντια να κρατήσει ζωντανή την επιχείρηση όμως τα παιδιά με τις νύφες τους έχουν άλλα σχέδια. Όλοι σ’ αυτό το έργο αναζητούν διέξοδο, ο θάνατος του πατέρα μοιάζει λύτρωση για τα πρόσωπα, η πατριαρχία, τα ευνουχισμένα αρσενικά μέλη της είναι παραδομένα σε γάμους που τους πάσαραν με την προοπτική μιας κανονικής  ζωής-βιτρίνας, ενώ όλοι απατούν η αγάπη απουσιάζει ή υπάρχει στη πιο διαστρεβλωμένη μορφή της. Απο την άλλη υπάρχει πολύ μαύρο χιούμορ στο έργο και αυτό πραγματικά το απογειώνει. Η γλώσσα του έργου είναι κοφτερή, στην ουσία είναι φέτες ζωής οι σκηνές, η δράση γρήγορη και τα πράγματα εξελίσσονται στα μάτια του θεατή σαν ένα τρενάκι τρόμου.

Σε απασχολεί στα έργα που επιλέγεις νομίζω το θέμα της οικογένειας και κυρίως της μητριαρχίας. Κάνω λάθος;
Νομίζω ότι με το έργο αυτό κλείνω μια Τριλογία – «Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα», «Η αγάπη άργησε μια μέρα» και «Βάσσα». Πάντα στα περισσότερα έργα που έχω σκηνοθετήσει ακολουθώ ένα δραματουργικό νήμα, αυτό έχει συμβεί και με τον «Πλατόνοφ» και τον «Άμλετ» που έκανα στην Αλβανία (δυο θεατρικά έργα του «Πατέρα»). Θεωρώ ότι όλα ξεκινούν από την Οικογένεια και τους θεσμούς της και μετά στο Κοινωνικό πλαίσιο και  τέλος το Κράτος. Με ενδιαφέρουν αυτά τα έργα διότι κουβαλώ ο ίδιος υλικό να ερευνώ και να δημιουργώ γνώριμα πρόσωπα και καταστάσεις που ο θεατής ταυτίζεται. Από τη μια η πολιτική σκέψη και από την άλλη μια Τέχνη που αφορά τον λαό. Στα έργα αυτά κυριαρχεί ο έρωτας και η αγάπη και ίσως αυτή είναι και η κινητήριος δύναμη. Μιλάνε για αξίες και ιδανικά που σήμερα λείπουν ή είναι τελείως διαστρεβλωμένα. Οι συγγραφείς τους είναι ανυπέρβλητοι και έχουν να μας διδάξουν ακόμα στο πως θα γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι. Είναι ανθρωποκεντρικά. Αναζητώ όλες τις ποιότητες, ουσιαστικά είναι έργα που έχουν ζωή, κλάμα, δράμα, χιούμορ και πίστη που είναι απαραίτητα συστατικά να ζούμε είτε στο σανίδι είτε ως εργαλεία αντιμετώπισης μιας αδυσώπητης πολλές φορές πραγματικότητας. Σε ότι αφορά την μητριαρχία θεωρώ ότι ο κόσμος μας θα ήταν καλύτερος αν κυβερνούσαν οι Γυναίκες, τις λατρεύω και είμαι από τους σκηνοθέτες που έχω κάνει πολλά έργα για αυτές. Ίσως επειδή θαυμάζω την Μητέρα μου, τον Αλμοδόβαρ και τον Φελίνι ασυνείδητα.  Από την άλλη πιστεύω πολύ ότι οι Γυναίκες είναι ηρωίδες: αυτές μας γεννάνε και μας μεγαλώνουν με αντιξοότητες και μας καταβαραθρώνουν ενίοτε. Ναι με σιγουριά μπορώ να το πω: όλο αυτό πηγάζει από την αγάπη μου για την Μητέρα μου. Η ηρωίδα μου.

Ποια είναι η σανίδα σωτηρίας των ηρώων;
Το όνειρο μιας καλύτερης ζωής, η Αγάπη, η αγροτική ζωή δηλαδή η επαφή του ανθρώπου με τη γη. Οι γιοι θεωρούν ότι με τον θάνατο του πατέρα θα μπορέσουν να γίνουν κυρίαρχοι του εαυτού τους, κόβοντας τον ομφάλιο λώρο θεωρούν ότι θα αποκτήσουν ταυτότητα, κοινωνική θέση αλλά και σεβασμό σε μια ανθρωποφαγική κοινωνία που σαφώς ο καπιταλισμός δεν αφήνει περιθώρια αισθημάτων και ευαισθησίας. Είναι μετέωροι σ’ ένα μεγάλο βήμα αλλά δεν ξέρουν πως να το διαχειριστούν όλο αυτό. Η Βάσσα θεωρεί ότι τα παιδιά θα μείνουν στην οικογενειακή εστία και θα είναι δίπλα της, αλλά αυτό είναι αδύνατον να συμβεί. Όλοι ασφυκτιούν στο έργο αυτό και όταν στο τέλος θα έρθει ο θάνατος του πατέρα και ένας φόνος (;) του θείου τους ο οποίος έχει μερίδιο μεγάλο στη περιουσία, όλα θα διαλυθούν με ανυπολόγιστες ζημιές, η γαλήνη δεν θα ξαναϋπάρξει στην οικογένεια Ζελεσνωφ. Κάποια στιγμή η Βάσσα λέει: Όλες οι μάνες είναι αμαρτωλές, εγώ θα πω στην Παναγία τις αμαρτίες μου και εκείνη θα με συγχωρέσει γιατί είναι Μάνα και καταλαβαίνει… Ένας αδιάκοπος αγώνας το έργο αυτό.

Τι σημαίνει οικογένεια, αλλά και μητέρα για σένα;
Πυρήνας, κυριακάτικο τραπέζι, η αδερφή μου να διαβάζει στο παράθυρο ,η μαμά μου να γυρίζει από τη λαϊκή με φρούτα και λαχανικά. Μου ήρθε αυτή η εικόνα όταν μέναμε στα Πατήσια πριν χρόνια…. Οικογένεια είναι για μένα κατανόηση, δεσμοί που διαμορφώνουν όντα με προσωπικότητα, κυρίαρχο στοιχείο η αγάπη και η ελευθερία, οι αξίες και η παιδεία, η αποδοχή και η συναίσθηση ,τα μέλη της να είναι ισότιμα και να υπάρχει διάλογος. Μητέρα για μένα είναι το λίκνο της ζωής, αγαπώ πολύ την μητέρα μου, με θυμάμαι παιδί να την θαυμάζω, μου φαινόταν σαν σταρ, εκείνη ήταν που είδε τις καλλιτεχνικές μου τάσεις, με έγραψε στο μπαλέτο, αλλα και αργότερα όταν σπούδαζα στο ΚΘΒΕ εκείνη εργαζόταν διπλοβάρδιες να σπουδάζει την αδερφή μου και εμένα. Αντιξοότητες, θυσιάστηκε η μαμά μου για τα παιδιά της και αυτό είναι μεγάλο δώρο. Με γαλούχησε με αυτό που λέμε:  μόχθος-εργατικότητα, ήθελε τα παιδιά της να βρουν θέση στο κόσμο…και το κατάφερε.

Πώς βλέπεις τις οικογένειες γύρω σου σήμερα; Όντως βρίσκονται σε σήψη;
Ζούμε όπως και στο έργο του Γκόρκι αντίστοιχες καταστάσεις, πατριαρχική κοινωνία, ευνουχισμένοι άνθρωποι, όνειρο για Μεγάλη ζωή χωρίς να διαθέτουν τις βάσεις και τις προϋποθέσεις. Οι ήρωες του Γκόρκι παρουσιάζονται σε απελπιστική μοναξιά και αναγκάζονται να υποφέρουν από μια προσωπική μοίρα, αλλά είναι οι οικονομικοί και ιδεολογικοί παράγοντες, οι οποίοι αντικειμενικά καθιερώνουν την τύχη του ατόμου. Η οικογένεια αποσυντίθεται διότι τα μέλη της παραβιάζουν κανόνες, εξαπατούν, δεν εμπιστεύονται, έχουν διαφορετικά ”θέλω”, στην ουσία το πως καθορίζεται η ευτυχία αλλάζει από γενιά σε γενιά. Ο κόσμος της ευημερίας δεν υφίσταται οπότε τα μέλη αναζητούν τρόπους επιβίωσης. Έτσι και σήμερα για χάριν της επιβίωσης οι δεσμοί και οι ηθικοί κανόνες παραβιάζονται, η κοινωνία ασφυκτιά ειδικά στα δέκα μνημονιακά χρόνια που διανύουμε με αποτέλεσμα να χάνεται η μπάλα και η κοινωνία να εκφασίσεζεται με γρήγορους ρυθμούς. Το χρήμα σίγουρα διαλύει τις σχέσεις στη Βάσσα αλλά και στο σήμερα.

Πού θεωρείς πως αγγίζει το σήμερα το έργο αυτό; 
Ο Μαξίμ Γκόρκι παρατηρεί και περιγράφει σαν συγγραφέας του ρεαλισμού τις μικρομεσαίες και κατώτερες τάξεις της χώρας και τη δυσκολία τους να υπάρξουν ακολουθώντας έναν ηθικό κώδικα. Κάθε πράξη τους θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως μια θρησκευτική αμαρτία, όπως λέγεται στο έργο, ή μια κοινωνική εκτροπή, εισερχόμενη συχνά στον χώρο του απάνθρωπου και του κτηνώδους. Όμως ο Γκόρκι δεν είναι ένας συγγραφέας του σωρού. Η αιχμή της πένας του δεν μένει στη στείρα απομίμηση της πραγματικότητας, αλλά προχωρά σε βάθος κι αγγίζει τη φλέβα της ανθρώπινης ύπαρξης και ποιητικής διάστασης των δεσμών και σχέσεων που κυριαρχούν στην Οικογένεια. Για μένα είναι τόσο σημερινό το αδιέξοδο των ηρώων του σε συνάρτηση με το σήμερα. Τα τραύματα των ηρώων του αγγίζουν το δικό μας φορτίο και εν γένει αυτήν την σανίδα σωτηρίας που δεν βρίσκουμε.

Το Στοίχημά σου;
Να επικοινωνήσει το έργο που δουλεύουμε σχεδόν τρείς μήνες με το κοινό και αυτό να συγκινηθεί, να γελάσει, να βρει κανείς τον εαυτό του στο έργο. Έχω βάλει ψηλά τον πήχη – όπως κάθε φορά – και αυτό ελπίζω να φέρει τα αντίστοιχα αποτελέσματα. Αυτός ο αγώνας της δημιουργίας, της αδιάκοπης πάλης,να προσφέρω μαζί με τους συνεργάτες μου μια παράσταση και ένα σύμπαν που θα τον ταξιδέψει στον κόσμο του Γκόρκι έτσι όπως τον αποκρυπτογραφήσαμε με τα πιο αγνά υλικά που διαθέτουμε.

Αγαπημένη σου φράση από το έργο; 
Είναι πολλές : Με βαραίνουν αμαρτίες και ας  έγιναν εναντίων κακών ανθρώπων. Άυτό που οι ήρωες του έργου αναζητούν ελευθερία και γαλήνη και στο τέλος είναι όλα διαλυμένα. Υπάρχει μια σκηνή στο έργο που είναι και ο πυρήνας για μένα κάποια στιγμή η Λιουντμίλα λέει για τον κήπο που έχει φτιάξει με τη Βάσσα και περιγράφει το περιβόλι και τον λαχανόκηπο, ουσιαστικά η σχέση του ανθρώπου με τη γή, η αγροτιά ,αυτό με συγκινεί πολύ,ότι ο Άνθρωπος εγκατέλειψε τη γή…..και πρέπει να ξαναγυρίσει στη φύση του..

Σε κάνει αισιόδοξο…. Σε κάνει απαισιόδοξο…
Το θέατρο, οι φίλοι μου, τα όνειρα για σπουδαία έργα, ονειρεύομαι συνεργασίες, τα ταξίδια, όταν βγαίνει ο ήλιος, όταν ερωτεύομαι, όταν συναντώ πεφωτισμένους ανθρώπους, όταν μαγειρεύω, το περπάτημα, το χαμόγελο στον δρόμο, η μουσική, τα dj set ,τα βιβλία, η μαμά που μου δίνει κουράγιο, το γυμναστήριο, τα μαθήματα που διδάσκω και η επαφή με την νέα γενιά…  Η πολιτική κατάσταση στη Ελλάδα και στον κόσμο, τα σκουπίδια στο δρόμο, η αγένεια, το καβούκι που έχει κλειστεί ο καθένας μας, ο ναρκισσισμός, οι απολιτίκ καλλιτέχνες, οι σκηνοθέτες που φιγουράρουν με πέντε καρπούζια στις μασχάλες τους ,οι πόρτες που είναι κλειστές, η βιοπάλη, αυτό το παροδικό hot staff σε όλους τους τομείς, η πείνα και η φτώχεια ,η παιδεία, τα λεωφορεία, αυτό που δεν ανήκει κανείς πουθενά, τα μεγάλα οράματα, η συσπείρωση των ανθρώπων των γραμμάτων, αυτό το όλα εύκολα γίνονται μπορείς και εσύ. Αυτή η αμορφωσιά, ο φασισμός, η δηθενιά.

Σε 10 χρόνια φαντάζεσαι τον εαυτό σου…. 
Να σκηνοθετώ στην Επίδαυρο  και να ερμηνεύσω κάποια στιγμή  τον Άμλετ, να έχω τους ανθρώπους μου υγιείς δίπλα μου, να έχω την δική μου ”οικογένεια”, τους φίλους μου δίπλα μου, να μπορώ να ταξιδεύω και να ζω άνετα, να συναντήσω την Τζέσικα Λανγκ, και τον Αλμοδόβαρ, να εργαστώ και στο εξωτερικό…να συνεχίζω και να παραμένω ο Ένκε. Αυτό.

Μελλοντικά σχέδια;  
Προς το παρόν Βάσσα του Γκόρκι έως 26 Μαΐου και το καλοκαίρι στο Βρυσάκι από μέσα Ιούνη ένα έργο έκπληξη.

 

πηγή: tospirto.net